ولکانیسم در استان خراسان  
 

 فرآیندهای ولکانیسمی در جنوب خراسان :

 

آثار فرآیندهای ولکانیسمی را می توان در شرق ایران به ویژه در نواحی برجند و فردوس از خراسان جنوبی مشاهده کرد .

مجموعه فرآیندهای ولکانیسمی انجام شده در منطقه را تحت عنوان بازالت کواترنری معرفی کرده اند و مسائل تکتونوماگمایی آن در دو ناحیه زیر مورد بحث قرار گرفته است :

1- جنوب شرقی بیرجند ( ناحیه مود )

2- جنوب غربی فردوس

بررسی های انجام شده نشاندهنده اینست که در نواحی مذکور مراحل آتشفشانی شدیدی از زمان ترشیری تا اوایل کواترنری حادث شده است . چنانکه دامنه تغييرات سنگهای آتشفشانی مشاهده شده در این گستره از بازالت تا ریولیت متغیر بوده و جوانترین سنی که تا کنون برای سنگهای آتشفشانی منطقه مذکور تعیین شده است ، 31 میلیون سال است که به بازالت هاي جنوب بیرجند تعلق دارد .

نتایج پتروگرافی های صورت گرفته به توسط میکروسکوپ بر روی سنگهای این دو ناحیه حاکی از آن است که فنوکریستهای بازالت های مود از نوع پیروکسن و اولیوین و فنوکریستهای بازالت هاي فردوس از نوع پیروکسن و پلاژیوکلاز می باشد .

ترکیب کانی شناسی مودال به همراه ترکیب شیمیایی اولیوین ها نشاندهنده اینست که بازالت های گستره مود تا حدودی بازیک تر از بازالت های گستره فردوس است و این بدان معنی است که در ماگمای بازالت های تفریق بلورین جزئی انجام گرفته است .

لازم به ذکر است که با بررسی های انجام شده مشخص شده است که ارتباط پیدایشی قابل قبولی بین سنگهای دو ناحیه وجود دارد و به احتمال زیاد هر دو حاصل انجماد یک ماگمای بازالتي واحد هستند .

بررسی های پترولوژیکی که توسط خراسانی و قربانی درباره ولکانیسم های ترسی پر در مناطق وسیعی از خاور ایران صورت گرفته است چنین نتیجه گیری شده است که این مجموعه سنگها از نوع کالکو آلکالن بوده و به مناطق فعال کنار قاره ها تعلق دارند .